Shop lokaal op www.calabi.shop
De korte keten geeft boeren de kans om een betere prijs te vragen voor hun product. Want in de lange keten ondergaan ze bijna altijd de prijzen die hun afnemers voor hen bepalen. Maar weten boeren in de korte keten welke prijs ze kunnen of moeten vragen?
.svg)
Lucas Van den Abeele coördineerde het Granennetwerk van Brouwerij 3 Fonteinen. Om de traditionele graanrassen uit het Pajottenland te doen herleven, sloeg hij de handen in elkaar met een tiental lokale boeren die nu voor de brouwerij telen.
"We zeiden vanaf het begin: wij betalen wat de boer vraagt. Alleen zijn boeren het zo gewend om prijzen te moeten aanvaarden, dat ze het afgeleerd zijn om hun eigen prijs te berekenen." (Lucas)
Verschillende producenten in de korte keten geven (vaak met schroom) toe dat ze voor hun prijszetting naar de veiling, groothandel, of supermarktprijzen kijken en daar wat bijtellen. Ook het Agentschap Landbouw en Zeevisserij ziet dat er onzekerheid bestaat over de prijszetting bij landbouwers. Daarom publiceren ze elke week een document met de meest recente prijzen van groenten (en fruit) op basis van de marktinformatie die de EU lidstaten aan de Europese Commissie moeten melden.
Dit is momenteel de gangbare manier om de prijs te berekenen. Je berekent de kosten, en daar doe je 10% bovenop: de kostenplus prijsberekening.
Julie van Zilt en Zoet, de regeneratieve boerderij uit Melsele, staat niet achter deze manier van vergelijkende prijsbepaling aangezien boeren in België onmogelijk kunnen concurreren met de wereldmarkt. Ook Lukas van De Fruittuin, een biologische appel- en perenboomgaard die focust op diverse rassen, probeert niet naar de prijzen van andere producenten of groothandels te kijken.
“Die prijzen hebben niets met míj́n appels te maken, maar met hoe ver ze de telers en de keten onder druk hebben kunnen zetten.” (Lukas)
Het liefst zou Lukas een kosten gebaseerde prijs hanteren, en volledig kunnen uitleggen hoeveel het nu precies kost om één kilogram appels te produceren. Niet omdat zijn klanten daar naar vragen, maar omdat hij werkt vanuit vertrouwen en zo transparant mogelijk wil zijn.
De voorbije jaren werkte hij met zijn vrouw Gaia aan een gestructureerd kosten overzicht. Maar ze blijven met veel vragen zitten. Hoe verdeel je teelt gebonden kosten en algemene kosten?
Hoe verreken je de compost die je gebruikte voor de bessenstruik? Tel je de nieuwe brooddozen voor de kinderen mee?
En hoe verreken je de idealen waarin je gelooft? De Fruittuin focust op oude, traditionele appelrassen, origineel uit de regio. Hun Topaz bomen hebben minder zorg nodig dan andere bomen maar hebben ook minder opbrengst, en de appels zijn minder goed houdbaar. Lukas en Gaia zouden hun Topaz appels dus duurder moeten verkopen, maar dat willen ze niet aangezien iedereen dan voor de bekende Jonagold kiest. En ze willen net dat mensen meer Topaz gaan eten.
Momenteel berekenen ze een gemiddelde prijs op basis van de kosten van hun verschillende variëteiten, maar als ze binnenkort geen Jonagold meer hebben (ze willen af van deze zeer gevoelige appel) zullen hun prijzen wel omhoog moeten.
De voorbije jaren werkte Lukas met zijn vrouw Gaia aan een gestructureerd kosten overzicht. Maar ze blijven met veel vragen zitten. Hoe verdeel je teelt gebonden kosten en algemene kosten? Hoe verreken je de compost die je gebruikte voor de bessenstruik? Tel je de nieuwe brooddozen voor de kinderen mee?
De korte keten botst echter op een glazen plafond. Ze concurreren met zwaar gesubsidieerde, industriële actoren, die milieuschade niet in hun prijzen opnemen en die voornamelijk werken met onderbetaalde en uitgebuite arbeidskrachten in België, Europa of elders in de wereld (lees meer in de standpundnota van CREASSA, onderaan dit artikel).
En de kleine initiatieven die regeneratief boeren en hun werkers eerlijk verlonen, lopen vaak overheidssteun mis, zoals bijvoorbeeld de hectaresteun.
“Maar hoe kleiner en diverser je bedrijf, hoe meer kleine handelingen, hoe minder ‘efficiënt’ je kan werken en hoe hoger de productiekosten.” (Julie)
Er zou dus meer beleid moeten komen dat kleine boeren steunt. Al zijn er een aantal organisaties en overheden die financiële steun geven aan de korte keten. Een lijst van die subsidies staat hier verzameld.
Het Granennetwerk van 3 fonteinen heeft onderzocht wat de echte kosten zijn. “Welke risico’s loopt een boer, welke investeringen moet hij doen? Op basis daarvan kwamen we tot een transparant prijsmodel." (Lucas)
%203%20Fonteinen.jpeg)
We vroegen aan trekker Lucas hoe ze juist in hun werk zijn gegaan. Samen met de verschillende graanboeren zijn ze lang bezig geweest om verschillende zaken duidelijk te krijgen: welke kosten gaan gepaard met de teelt? Hebben ze eigen land of huren ze? Welke machines gebruiken ze? En de grootste vraag: hoeveel rekenen ze voor hun eigen uren? Want deze kostenpost schiet er bij veel boeren aan over.
Lucas hamert erop dat het van groot belang is om deze wel in rekening te brengen. Na lange discussies met de verschillende boeren hebben ze voor de eigen loonkost afgeklopt op de gemiddelde vergoeding van de loonwerkers die ze inschakelen.
In deze berekening wordt echter het grote risico, dat inherent verbonden is aan boeren, over het hoofd gezien. Zeker als je focust op een specifieke teelt loop je een groot risico als boer. Als appelboer Lukas een ‘slecht jaar’ heeft, is het voor De Fruittuin ook echt een ‘slecht jaar’. Bij een slechte oogst kunnen ze tot de helft van hun opbrengst verliezen, en bijna alle kosten zijn tegen dan al gemaakt. Moet je als boer dan een gemiddelde prijs nemen over de jaren heen? Of een heel fluctuerende prijs?
“Als boer wordt uw risico nooit in rekening gebracht. Daarom gaven wij onze boeren een prijs per hectare en een prijs per ton: daar waren de boeren heel blij mee.” (Lucas)
Bij het Granennetwerk eindigden ze daarom op een gecombineerde prijs voor het graan. Elke boer kreeg steeds een prijs per ton geleverd graan, maar ook een prijs per hectare land dat ze voor 3 fonteinen bewerkt hadden. Zo hadden ze steeds een stuk inkomsten, ook als de oogst mislukt. Een slimme manier om het risico te erkennen en in rekening te nemen.
Naast de kostenplus berekening, kan er bij de prijszetting ook uitgegaan worden van de toegevoegde waarde.
“Het is omdat iemand ooit € 2,5 voor een bussel radijzen heeft durven vragen dat wij die nu aan € 2,1 verkopen. In de supermarkt kost die maar € 1.” (Julie)
Je gaat dan uit van de waarde die je toevoegt voor een klant, voor het ecosysteem of bijvoorbeeld voor het klimaat. In een vorig interview leerden we dat de toegevoegde waarde van ‘lokale’ en ‘smaakvolle’ producten aanzienlijk is voor consumenten.
“In 2019 ontdekten wetenschappers van de Cornell University dat consumenten broccoli lekkerder vonden smaken en er 20% meer voor wilden betalen als ze dachten dat die lokaal geteeld was.”
Deze benadering lijkt wel te passen bij de korte keten filosofie, waar boeren en producenten werken aan een betere bodem, een sterkere gemeenschap en gezondere voeding. Het aangehaalde onderzoek wijst aan dat consumenten bereid zijn hier meer voor te betalen. Ze moeten dan wel bewust gemaakt worden van deze toegevoegde waarde.
Toch gelooft Lukas (De Fruittuin) niet in deze manier van rekenen.
“In de supermarkt kosten mijn appelen ook 5 euro hé, maar da’s veel te duur! Ik vind het belangrijk dat voedsel een eerlijke prijs heeft, en geen ‘gelegenheidswaarde’ prijs”. (Lukas)
Ook Lucas van 3 Fonteinen vindt deze manier van rekenen niet helemaal correct. Volgens hem surf je op deze manier mee met een hype, maar kan die ook zo weer instorten. En dan sta je daar ineens met een prijs die mijlenver staat van de realiteit.
“Ik snap wel dat mensen soms meer willen betalen voor een mooi product, en dat mag ook wel, maar ik vind het belangrijk dat die winst dan evenredig verdeeld wordt of dat er een buffer opgebouwd wordt waar de boer dan op kan teren als het een jaar slecht gaat.” (Lucas)
We betalen dus een zeer betaalbare prijs voor de lekkere appels van Lukas. Boeren doen vaak gestes naar hun klanten. Ze voelen een grote verantwoordelijkheid omdat ze aan de basis staan van onze voeding en zijn zeer loyaal naar hun klanten. Maar krijgen ze die gestes ooit terug van de industrie?
Recente prijzen groenten en fruit van Agentschap Landbouw en Zeevisserij
Unpicking food prices: Where does your food pound go, and why do farmers get so little?
CREASSA, Voor een Sociale Voedselzekerheid, standpuntnota, december 2022
Landwijzer, Geert Iserbyt, Opinie-reeks over ‘De korte keten’ Deel 1 - De ‘Vrije’ markt
Bio mijn natuur, Brouwerij 3 Fonteinen herstelt de band tussen bier en land, 28.09.2022
Gary Armstrong; Stewart Adam; Sara Denize; Philip Kotler (2014). Principles of Marketing. Pearson plc. p. 265. ISBN 978-1-4860-0253-5.
Elke maand vragen wij een ervaringsdeskundige om advies te delen.
Over onder meer samenwerken op B2B, subsidies, logistiek en marketing.
