Shop lokaal op www.calabi.shop
Waar er aan landbouw wordt gedaan, is er geen plek voor natuur. En waar natuur wordt beschermd, is er geen plek voor voedselproductie. Maar er zijn ook boeren die het anders doen.
.svg)
Ons huidige landbouwmodel staat haaks op de natuur. Waar er aan landbouw wordt gedaan, is er geen plek voor natuur. En waar natuur wordt beschermd, is er geen plek voor voedselproductie. Maar er zijn ook boeren die het anders doen. Steeds vaker gaan landbouwers opnieuw op zoek naar manieren om mét de natuur te werken in plaats van tegen. En ze streven veel meer na dan een status quo. Door aan landbouw te doen, verbeteren ze de bodem en het leven er op en er in.
Bij regeneratieve landbouw wordt er niet alleen gekeken hoe negatieve impact vermeden kan worden, maar hoe er met natuurlijke processen kan gewerkt worden aan herstel, van onze bodem en natuur maar ook van onze voedselzekerheid en sociale ecosystemen.
Regeneratieve landbouw maakt hiervoor gebruik van een brede set van methoden: de integratie van bomen en struiken, het telen van tussengewassen, beperkte begrazing door dieren, minimaliseren van bodembewerking, bodem afdekken met natuurlijk afval om vocht vast te houden, en nog veel andere creatieve en natuurlijke oplossingen!
De afgelopen decennia heeft de industriële landbouw de bodem eenzijdig en chemisch benaderd. Het gebruik van kunstmest en pesticiden heeft voor hoge productie gezorgd, maar ook tot een enorm verlies van biodiversiteit.
Deze manier van werken zorgt voor een uitgeputte bodem die enkel productief is als we deze overladen met kunstmest. En je kan niet met kunstmest stoppen: je bodem genereert zelf geen voeding meer voor gewas, het is een junkie geworden die telkens nieuwe input van kunstmest nodig heeft.
De akkers zijn vaak monoculturen met één type gewas. Daardoor zijn ze zeer kwetsbaar voor insecten die juist dát gewas eten. En die worden bestreden met pesticiden waar ook alle andere soorten van sterven, inclusief de natuurlijke vijand van het schadelijke insect. Je kan dus ook niet meer stoppen met bestrijden.
In Nederland is de landbouwopbrengst per hectare tussen 1950 en 2000 gestegen met 17%, maar de input (pesticiden, kunstmeststof, veevoer) is gestegen met 700%! Als de input zoveel hoger is dan de output, is een systeem niet efficiënt, sterker zelfs, het betekent dat ons landbouwsysteem momenteel vastloopt. - Meino Smit (https://www.voedsel-anders.be/radicaal-maar-haalbaar-duurzame-landbouw-volgens-meino-smit)
Intensieve landbouw is geen houdbaar model. Het is slecht voor de natuur, slecht voor de consument en slecht voor de boer. We moeten herstellen en regenereren.
Hoe regeneratieve landbouw er precies uitziet, is gebonden aan de plaatselijke context van de boerderij, zoals het type landschap, de weersomstandigheden, het type bodem en je afzetmarkt.
Een voorbeeld is de regeneratieve boerderij van Bavo. Het Zonneveld ligt in Kalmthout, omgeven door tuinen, grasland en maïsakkers. Al eeuwenlang in agrarisch gebruik, werd het land steeds meer verengt tot een productief “grasakker”. Met een frequente bemesting, de productie van slechts één enkele grassoort en het verdwijnen van natuurlijke randen, verdween ook bijna al het leven dat er vroeger thuishoorde.
Door beperkt en gefaseerd te maaien en bewust in te zetten op verschralingsbeheer wordt het grasland stilaan terug soortenrijker. Wilgenstruwelen, elzensingels en andere kleine landschapselementen fungeren als groene buffers die wapenen tegen extreme droogtes, plagen, wind, erosie en wateroverlast. Ze zorgen tevens voor nestgelegenheden van wilde dieren en insecten.
Plantaardige overschotten van het veld, zoals hooi, compost en houtsnippers, worden hergebruikt op de teeltbedden. Hierdoor stijgt het organische stofgehalte, verbetert de bodemstructuur en wordt er koolstof vastgelegd. De planten profiteren hiervan door een actiever bodemleven, kunnen dieper wortelen, meer voedingsstoffen opnemen en kunnen zich beter beschermen tegen ziektes. Het land wordt veerkrachtig.
“Het is absurd hoe het land hiervoor in dienst stond van 1 doel: eiwit produceren voor melkproductie. Nu zijn er 100 doelen, door kleinschalige, vaste bedden te telen die snel roteren.” - Bavo van Het Zonneveld
Als concreet voorbeeld geeft Bavo dat een deel van zijn land in de winter plas-dras staat. In plaats van het water af te vloeien in de winter en grondwater op te pompen in de zomer, besloot Bavo niet te draineren. Zo blijft er meer grondwater zitten, waar in de zomer de vruchtgewassen van kunnen profiteren.
Zo ontstond ook het ‘Zonneven’, een natuurlijk bekken dat tal van inheemse moerasplanten huisvest en wat zowel kan zorgen voor buffering bij zware regenval als infiltratie bij droogte. Deze natte graslanden zijn niet alleen een paradijs voor weidevogels zoals de grutto, maar vormen ook een natuurlijke klimaatbuffer doordat ze meer CO2 kunnen vastleggen. En deze wetlands hebben ook wel wat lekkernijen te bieden. Zo doet bijvoorbeeld de zwarte bes onder de elzen het er best goed.
“Het is absurd hoe het land hiervoor in dienst stond van 1 doel: eiwit produceren voor melkproductie. Nu zijn er 100 doelen, door kleinschalige, vaste bedden te telen die snel roteren.” - Bavo van Het Zonneveld
Het is een mythe dat honger gerelateerd is aan een te lage productie. Honger heeft niks te maken met de opbrengsten van de landbouw, maar met armoede en ongelijkheid. Het voedsel dat we produceren komt niet terecht bij de mensen die het nodig hebben en zo’n 40 procent van al het voedsel dat we produceren gaat verloren of gooien we weg.
“Regeneratieve landbouw brengt net zo veel op als de intensieve landbouw. Als je overgaat van het ene naar het andere systeem zal je eventjes een dip hebben in de productie, maar onderzoeken wijzen keer op keer uit dat die na ongeveer vijf jaar nagenoeg gelijk is.” Pablo Titonell
Een tweede mythe is dat regeneratieve landbouw duurder is dan de industriële variant. De intensieve landbouw betaalt hun boeren slecht, houdt geen rekening met onze leefomgeving en wordt zwaar gesubsidieerd. Alleen daardoor kunnen ze hun onredelijk lage prijzen hanteren en alleen daardoor kunnen ze blijven bestaan. Deze overheidssteun belemmert de transitie naar gezondere, duurzamere, rechtvaardigere en efficiëntere voedselsystemen. Als er beslist zou worden om die subsidies om te buigen naar duurzame landbouw, zou dat regeneratie van onze bodem en ons voedselsysteem teweeg kunnen brengen.
“Ik krijg altijd zo’n jeuk als men beweert dat de landbouw in Europa zo efficiënt is. Die is wel productief, maar niet efficiënt: er moet zo veel geld, kunstmest, energie bij, en alle schadelijke gevolgen worden niet ingeprijsd.” - Pablo Tittonell
In Nederland kost de landbouw 20 miljard euro aan milieuvervuiling (water, bodem en lucht). Gezondheidszorg nog niet meegerekend. De toegevoegde waarde van landbouw is bij onze noorderburen maar 7 miljard euro. Dat betekent een tekort van 13 miljard euro aan ‘maatschappelijke kosten’. Op macro-economisch niveau is landbouw dus een schadepost. - Meino Smit (https://www.voedsel-anders.be/radicaal-maar-haalbaar-duurzame-landbouw-volgens-meino-smit)
We Are The ReGeneration is een denktank die zich inzet voor systeemverandering en regeneratie van onze natuur. Ze waarschuwen ons voor de greenwashing van grote agro-multinationals, die ons willen doen geloven dat regeneratie ook op industrieel niveau mogelijk is. Of dat je kunt herstellen door gebruik te maken van monoculturen en pesticiden.
“Ik krijg altijd zo’n jeuk als men beweert dat de landbouw in Europa zo efficiënt is. Die is wel productief, maar niet efficiënt: er moet zo veel geld, kunstmest, energie bij, en alle schadelijke gevolgen worden niet ingeprijsd.” - Pablo Tittonell
“Regeneratieve landbouw is níet van corporates of van de industrie, en is dat ook nooit geweest. Het is een beweging die is ontstaan dankzij duizenden jaren inheemse wijsheid, gecombineerd met principes en praktijken uit de biologische, biologisch-dynamische, agro-ecologische landbouw en permacultuur. Daarom heeft het ook de potentie om zo ongelooflijk veel ecologische en sociale crises op te lossen. Daarom moeten we ermee aan de slag.” - We Are The ReGeneration
Aan de slag dus! De succesverhalen van boeren zoals Bavo dienen als inspiratie voor steeds meer boeren die geloven dat het (terug) anders moet. Terug naar de roots van onze ‘traditionele’ landbouw. Terug naar de kennis en technieken die door industrialisatie verloren zijn gegaan. Sinds 2022 is agro-ecologie een keuzevak in de opleiding bio-ingenieurswetenschappen aan de UGent. De ommekeer is mogelijk, en bezig!
Bronnen
Meer info
Elke maand vragen wij een ervaringsdeskundige om advies te delen.
Over onder meer samenwerken op B2B, subsidies, logistiek en marketing.
